08-03-2022 18:19
Osteoporoza
Czym jest osteoporoza ?
Osteoporoza – stan chorobowy charakteryzujący się postępującym ubytkiem masy kostnej, osłabieniem struktury przestrzennej kości oraz zwiększoną podatnością na złamania. Osteoporoza występuje najczęściej u kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna).
Stanem zmniejszonej, w odniesieniu do norm dla płci i wieku, ale jeszcze nie osiągającej wartości patologicznych, gęstości kości jest osteopenia.
Przyczyny osteoporozy
- menopauza (zwłaszcza wczesna)
- zaawansowany wiek
Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy:
- uwarunkowania genetyczne
- szczupła budowa ciała lub nadwaga (obciążenie)
- nieprawidłowa dieta (ubogobiałkowa oraz ubogowapniowa)
- długotrwałe unieruchomienie, które może spowodować zmiany osteoporotyczne nawet u młodych osób
- picie alkoholu
- palenie papierosów
- nadmierne spożywanie kawy
- przyjmowanie leków: kortykosteroidów, nasennych, hormonów tarczycy
- inne choroby: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowa
Bardzo ważną rolę odgrywają hormony, które działają ochronnie, a ich niedobór sprzyja rozwojowi choroby:
- estrogen u kobiet
- testosteron u mężczyzn
Objawy
W początkowej fazie, choroba przebiega bezobjawowo.
Do najczęstszych objawów klinicznie jawnej osteoporozy należą:
- bóle kości długich pod wpływem obciążenia;
-obniżenie wzrostu (złamania kompresyjne kręgów) i ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy piersiowej (garb starczy)
- złamania kości przy niewielkich urazach (szczególnie niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej, ale często łamią się kość ramienna – bliższy odcinek i dalszy k. promieniowej).
Profilaktyka i leczenie
Celem leczenia jest zapobieganie złamaniom kości, co osiąga się przez zwiększenie masy kostnej, zapobieganie jej ubytkowi i poprawę wewnętrznej struktury kości.U osób zagrożonych wystąpieniem osteoporozy należy prowadzić profilaktykę, czyli:
- usunięcie lub zminimalizowanie czynników prowadzących do osteoporozy
- uzupełnianie niedoborów żywieniowych wapnia, witaminy D, K2 oraz białka
Należy pamiętać o nasilającym osteoporozę wpływie unieruchomienia, dlatego zaleca się szczególnie przed menopauzą uprawianie sportu, aby wzmocnić kości i mięśnie odpowiadające za stabilizację postawy
Jak zbadać osteoporozę ?
Badaniem służącym rozpoznaniu osteoporozy jest badanie densytometryczne kośćca, które określa gęstość mineralną kości (ang. Bone Mineral Density – BMD). Zwykle ocenia się BMD odcinków układu kostnego, które najczęściej ulegają złamaniom w przebiegu osteoporozy – szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowego-krzyżowego kręgosłupa oraz dalszego odcinka kości promieniowej. Dane z badania densytometrycznego prezentowane są jako wskaźniki: T-Score (por. do gęstości kości osób młodych) i Z-Score (por. do osób w tym samym wieku).
Zdjęcie RTG pokazuje tylko bardzo zaawansowaną osteoporozę i nie może być podstawą rozpoznania.
Kiedy zacząć leczenie ?
Leczenie osteoporozy zwykle rozpoczyna się jeśli T-Score jest równy lub przekracza -2,5 SD lub istnieją inne pozakostne czynniki ryzyka złamań np. skłonność do upadków.
Wykorzystuje się również w diagnostyce badania laboratoryjne poziomów m.in. wapnia, fosforu oraz biopsję kości.
Leczenie
Metody lecznicze dzielimy na pobudzanie osteoblastów (tworzenie tkanki kostnej) i hamowanie osteoklastów (hamowanie ubytku kości). Metody te są zwykle kompleksowe i często wymagają korekty. Przed wybraniem odpowiedniej strategii leczenia należy określić parametry metabolizmu tkanki kostnej i typ ubytku kości (przewaga ubytku kości lub zahamowania osteosyntezy).
Kobietom po menopauzie podaje się estrogeny i powinno to trwać nie mniej niż 10 lat.
Dieta
Najważniejszym elementem w diecie osoby chorej na osteoporozę jest pokarm bogaty w wapń. Dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek w przypadku osteoporozy wynosi 1200-1500 mg. Najlepszym jego źródłem są zdecydowanie produkty mleczne. Oprócz wapnia należy dostarczyć również odpowiednią ilość witaminy D3.
Kinezyterapia
Bardzo ważny w życiu chorych jest ruch. Nacisk kości podczas wykonywania różnego rodzaju aktywności powoduje powstawanie różnicy potencjałów elektrycznych, co działa stymulująco na proces kościotwórczy. Osobie chorej zaleca się marsze i spacery. Terenoterapia w osteoporozie powinna wynosić przynajmniej 30 minut dziennie.
Obciążenia i intensywność ćwiczeń dobiera się indywidualnie do pacjenta w zależności od zaawansowania choroby i jego ogólnej wydolności. Ćwiczenia mają na celu między innymi wzmocnić strukturę kostną. Wykorzystuje się:
trening aerobowy (tlenowy) – np. ćwiczenia w wodzie o temperaturze 32-33 stopnie Celsjusza. Woda m.in. umożliwia wykonywanie ruchów w większym zakresie;
trening anaerobowy (beztlenowy) – najczęściej z wykorzystaniem indywidualnie dobranego obciążenia
ćwiczenia poprawiające równowagę i koordynację (aby zapobiec ewentualnym upadkom) – chód z przeszkodami na różnym podłożu, ćwiczenia na platformie tensometrycznej lub z wykorzystaniem piłki i innych przyborów
trening postawy i czynności życia codziennego
Trening siłowy
Norwescy naukowcy poddali badaniu kobiety po menopauzie. Wykonywały one hack-przysiady trzy razy w tygodniu – 4 serie po 3-5 powtórzeń (85-90% ciężaru maksymalnego) przez 12 tygodni.Badane kobiety otrzymywały witaminę D i wapń, co miało również przeciwdziałać osteoporozie. Niestety nie podano dawek tych suplementów.
Masa kości wzrosła ponad trzykrotnie więcej niż w grupie kontrolnej, która również dostawała suplementy, ale nie trenowała. Dodatkowo siła trenujących kobiet podwoiła się.
Naukowcy jednak zwracają uwagę, że tak ciężkie treningi mogą być niebezpieczne dla osób z bardzo posuniętą osteoporozą. Mają one bowiem tendencje do łamania kości. Dlatego należy bardzo ostrożnie aplikować ćwiczenia siłowe u takich osób.Badania te pokazują, że warto trenować na siłowni bez względu na wiek – nie tylko dla wyglądu, ale także dla zdrowia
Należy pamiętać, aby leczenie osteoporozy było wszechstronne i zawierało zarówno aktywność fizyczną jak również inne metody wymienione wyżej. Wtedy poprawa jakości życia chorego będzie najbardziej zauważalna.
